Akıl Hastalığı Nedeniyle Boşanma

Akıl hastalığı nedeniyle boşanma sorusuna Av. Ömer KARTAL şöyle cevap vermektedir.                    

(Av. Ömer KARTAL’IN web sitesinden alıntıdır.)

Akıl Hastalığı Nedeniyle Boşanma

Evlilik birliği içerisinde eşlerden birinin akıl hastalığına yakalanması diğer eş için evlilik birliğinin çekilmez hal alması hastalığın en az 3 yıl devam etmesi ve tedavisinin olmaması. Evlilik birliği içerisinde yakalanılan akıl hastalığının resmi sağlık kurulundan heyet raporu ile tespit edilmek koşuluyla eşe karşı akıl hastalığına dayalı boşanma davası açılabilir. Kanun koyucu akıl hastalığını kusur olarak değerlendirip boşanma sebepleri arasında göstermiştir. Akıl hastalığı halk dilinde deli olarak tabir edilen hastalık türüdür. Akıl hastalığı psikoz akli melekelerin bozukluğu anlamına da gelmektedir. Kısaca akıl hastalığının tanımı akıl hastası bir kişinin gerçek yaşamla bağlantısının kaybolması anlamına gelir. Akıl hastalığı anlama, düşünme, karar verme, kavrama, önlem alma ve benzeri yeteneklerdeki eksiklik, psikopati ruh hastalığı olarak tanımlanabilir. İnsanların yakalandığı akıl hastalıkları dört ana başlık altında sınıflandırılmıştır.

MADDE 165.- Eşlerden biri akıl hastası olup da bu yüzden ortak hayat diğer eş için çekilmez hâle gelirse, hastalığın geçmesine olanak bulunmadığı resmî sağlık kurulu raporuyla tespit edilmek koşuluyla bu eş boşanma davası açabilir.

Akıl hastaları topluma ve çevrelerine uyum sağlayamazlar. Bu tür hastalar kendi yarattıkları dünyalarında başkalarına yabancı olarak hayatlarına devam ederler. Bazı akıl hastalıkları tedavi edilebilirken bazıları da maalesef tedavi edilemeyerek kişinin ölümüne kadar iyileşmeyen rahatsızlıklardır. Akıl hastalıklarının çoğunda hastalar algı bozuklukları sanrı halüsinasyon ve düşünce bozukları saçmalama, hezeyan duygularını tam yaşarlar.

Toplumumuzda eşinin basit bir anti sosyal kişilik bozukluğu rahatsızlığı olduğunda bu rahatsızlığa bağlı ilaç kullanması durumunda eş hakkında akıl hastalığı sebep gösterilerek boşanma davası açmak planlanır. Ancak bu düşünce son derece yanlıştır. Boşanma davasının hâkimi akıl hastalığının ciddiyetine tedavi edilip edilmemesine, hastalığın başlangıç süresine, hastalığın heyet tarafından rapor edilip edilmediğine ve hastalığın varlığı aile bütünlüğüne zarar verip diğer eş için hayatı çekilmez kılıp kılmadığına bakmaktadır.

Akıl hastalığı türlerinin bazıları

1. Organik beyin hastalıkları
2. Multipl Skleroz.
3. Yaşlanmaya bağlı bunama.
4. Ruh ve anksiyete (endişe) hastalıkları
5. Kişilik bozukluğu
6. Psikotik Bozukluklar
7. Önemli Psikotik bozukluklar şunlardır:
8. Şizofreni.
9. Şizofreniform.
10. Şizoaffektif bozukluk.
11. 11.  Sanrılı bozukluk
12. Madde bağımlılığına bağlı psikotik bozukluk.

Ülkemizde uygulanan hukuk sisteminde bir tek akıl hastalığı tek başına boşanma sebebidir. Akıl hastalığının dışındaki hastalıkların hiç birisi tek başına eşten boşanma nedeni olarak kabul edilmemiştir. Akıl hastalığı insanın yaşamı içerisinde birçok varlığı ayırt etme gücünden yoksun bulunması halidir. Akıl hastası bir eşle evli kalarak aynı evi paylaşmak diğer eş için yaşam ve evlilik hayatı katlanılmaz bir durum olarak kabul edilmektedir. Bir kişi eşinin akıl hastalığını gerekçe gösterek eşinden boşanmak istiyorsa iki ana koşulun gerçekleşmesi gerekmektedir.

1. Akıl hastalığının iyileşmesine olanak bulunmamalı.
2. Akıl hastalığının diğer eş için hayatı çekilemez olması gerekmektedir.

Akıl hastalıkları insanlarda çeşitli düzeylerde olabilmekte. Akıl hastalığı gerekçe gösterilerek eşe karşı boşanma davası açılacak ise eşin yakalandığı akıl hastalığının ciddi bir hastalık olması ve hastalığının tedavisinin mümkün olmaması gerekmektedir. Eğer işin yakalandığı akıl hastalığı tedavi edilebilir nitelikte bir hastalık ise tedavinin kaç yıl süreceğinin önemi yoktur. Böyle bir durumda hakim akıl hastalığı gerekçe olarak gösterilen boşanma davasını ret eder. Akıl hastalığına yakalanan eşin yakalandığı hastalığın kesin tedavisinin olmadığı hastanın iyileşmesine olanak bulunmadığı resmi sağlık kuruluşundan alınacak olan heyet raporu ile ispatlanması kesinlikle zorunludur.

Akıl hastası olan bir kişinin akıl hastalığı raporla kanıtlanmış ise bu kişinin evliliği mutlak butlan ile sakattır. Bazı akıl hastalığı türleri hastanın kalıcı, geçici veya devamlı olarak ayırt etme gücünden yoksun kalmasına sebep olabilir. Böyle bir durum evlilik birliğinin sürdürülmesini zorlaştırabilir. Böyle bir durumda eşin akıl sağlığının bozulması durumunda evliliğin devam ettiği zaman zarfında ortaya çıktığı tespit etmek çok zor değildir.

Akıl hastalığı evlilik birliği içerisinde eşleri huzursuz ediyor ise yakalanılan akıl hastalığı diğer eşin hayatını olumsuz yönde etkiliyor ise ve eş için hayat içinden çıkılmaz bir hal alıyorsa boşanmaya karar verilir.  Eğer eşin yakalandığı akıl hastalığı ortak yaşamı olumsuz etkilemiyor ve çekilemez hale getirmiyorsa o zaman hâkim eşlerin boşanmalarına karar verilemez. Eşlerin akıl hastalığına dayalı boşanma davası açarak boşanabilmeleri için akıl hastalığının diğer sağlıklı eş için ortak yaşamı çekilemez hale getirmesi gerekmektedir kanun koyucu bu konuyu boşanma maddesinin olmazsa olmazı yapmıştır. Akıl hastalığına dayalı açılacak olan boşanma davasında hayatın çekilmez hal aldığını boşanma davasını açan eşin ispat etmesi gerekmektedir.

Bir evlilikte akıl hastası eşten kaynaklı diğer eş ve çocuklarının hayatları tehdit altındaysa evlilik birliği içerisinde hayatın çekilmez hal aldığı koşulu gerçekleşmiş sayılır. Akıl hastası eşin çekilemez derecede hasta olduğu önce Adli Tıp Kurumu İhtisas Dairesinden alınacak heyet raporu ile sonrada tanık beyanları ile ispatlanması gereklidir. Akıl hastası eşin hastalığından dolayı evlilik birliği içerisinde yapması gereken görevlerini yerine getirememesinin hastalığına bağlı olup olmadığı eşinin ve varsa çocuklarının hayatlarını tehlikeye sokacak ve aile bireylerinin ciddi bir korku panik içinde yaşatacak durumda olup olmadıkları hususlarının ispatlanması hayatın çekilmez olması koşulu için mutlaka gereklidir.

Dava süresi

Akıl hastası eşe karşı akıl hastalığı ileri sürülerek açılacak olan boşanma davasının süresi yoktur. Eş süre sınırlaması olmadığı için akıl hastası eşine karşı boşanma davasını dilediği zaman açabilir. Akıl hastalığına dayalı açılacak olan boşanma davasında hak düşürücü süre ve zaman aşımı söz konusu olmaz. Akıl hastası eşe karşı uzunca bir süre boşanma davası açmamak eşin akıl hastalığının çekile bilirliğinin ispatı sayılmaz. Uzunca süre eşinin akıl hastalığına sabır gösteren eşin bu hastalığın çekilebilir olduğu anlamına gelmez.

Kayyım Atanması

Akıl hastalığına dayalı boşanma davası doğrudan akıl hastası olan eşe karşı açılır. Sayın mahkemenin hâkimi akıl hastalığına dayalı dava açıldığında davalı eşin akıl hastası olup olmadığını gerek görürse ön araştırma yapılması için en yakın devlet hastanesinden ön rapor alarak inceler. Ancak genelde işleyiş akıl hastalarının önceden alınma raporları olduğu için hâkim davalı eli adli tıp kurumuna sevk ederek bu kurumun ilgili biriminden akıl hastası davalı eş hakkında akıl hastası eşe kayyım atanıp atanmayacağı konusunda rapor isteyerek bu rapor doğrultusunda karar verir. Vesayet makamı davalı akıl hastası eşe kayyım atarsa mahkeme hâkimi davalı akıl hastası eşin tebligatını kayyıma yapar kayyımı boşanma davasına katılarak görevini yerine getirir.

Temyiz kudretine

Hukuk literatüründe Kişinin kötüyü ile iyiyi ayırabilme sağlıklı karar verebilme yeteneğine temyiz kudreti adı verilir. Akıl sağlığı iyi olan insanlar hukukta kural olarak temyiz kudretine haiz insanlar olarak kabul edilirler.

Akıl hastalığına dayalı boşanma davası süreci

Kanun koyucu Türk medeni kanunun 165. Maddesinde akıl hastalığı nedeniyle boşanma maddesini açıkça belirtmiştir. Bu kanun maddesine göre; evlilik birliğinin diğer eş açısından çekilmez bir hâl almasının tespiti ve akıl hastalığına yakalanan eşin iyileşme olanağının bulunmadığına dair resmi sağlık kuruluşunda düzenlenen heyet raporu eşliğinde eşin hasta olan eşten boşanma davası açabileceğini açıkça belirtmiştir. Akıl hastası olan eşin evlenmeden öncede akıl hastası olduğunun tespit edilmesi halinde hukuken sakat durumda olan evliliğin iptal edilmesi için mahkemeden bu yönde talepte bulunulabilir. Eşler arasında böyle bir durum söz konusu değilse, boşanma davasının görüleceği mahkemede akıl hastası olan eşi temsil edebilecek bir vasi tayin edilir. Akıl hastası olan eş, akli dengesi yerinde olmadığı için temyiz kudretine sahip olmayacaktır. Bu nedenle boşanma davasında kastî bir kusurun varlığından söz edilemeyecek ve binaenaleyh hasta eş aleyhine maddi manevi tazminata hükmedilmeyecektir. Akıl hastası olan eşe boşanma nedeniyle kişisel ihtiyaçlarını karşılayamayacağı durumlarda mahkeme hâkimi hasta eşin sağlık durumunun bozulabileceği ihtimaline karşı varsa akrabaları arasından bir vasi tayin edebilir. Akıl hastası olan eşe vasi atanamaz ise, hâkimin resen talebiyle ve hükmünde açıkladığı üzere gerekli kamu kurum ve kuruluşlarınca kişi yardıma muhtaç durumdan kurtarılır. Akıl hastalığı nedeniyle boşanma davalarına yetkili aile mahkemeleri bakmaktadır. Aile mahkemesinin olmadığı yerlerde ise aile mahkemesi sıfatı ile görev yapan asliye hukuk mahkemeleri yetkilidir.